සමාජ පැවැත්ම හා සංරක්ෂණය උදෙසා බුදුදහමේ ඉගැන්වීම්

 මිනිසා හුදෙකලා සත්ත්වයෙක් නොවන  බැවින් මිනිසාගේ සමාජීය  සම්බන්ධතා   ප්‍රශ්න කිරීම උගහට වේ. එම නිසා ම මනුෂ්‍යයා සංකීර්ණ සමාජ ක්‍රියාවලියක් ගොඩනගාගෙන ඇත. එය විධිමත්ව පවත්වා ගැනීම පිණිස අවශ්‍ය ආචාර ධර්මීය පදනම කුමක්දැයි  සොයා බැලීමෙන් පුද්ගලයාත්,සමාජයත්  අතර සම්බන්ධතාවය මනාව වටහා ගත හැකි ය.
මානව සමාජය තුළ ගොඩනැගෙන්නා වූ  අන්තර් සබඳතාවන් පුද්ගලයාගේ ආරක්ෂාව සඳහා උපස්ථම්භක විය යුතුය. ආර්ථික සාමාජික පසුබිම  අභිවර්ධනය කිරීමට අනුබල දිය යුතු ය.ලෞකික මෙන්ම අධ්‍යාත්මික යන දෙඅංශයේ ම  සංවර්ධනය මත ගොඩනැගෙන ස්වයංපෝෂිත  සමාජයක්  පිළිබඳව විග්‍රහයක් වශයෙන් බුදුදහම හඳුනා ගත හැක.ලෝකෝත්තර අංශයට සීමා නොවූ බුදුදහම සමාජ සංවර්ධනයට මග කියන දර්ශනයකි.සිඟාලෝවාද සූත්‍රය මෙහිලා ප්‍රබල,ප්‍රමුඛ නිදර්ශනයකි.නූතන සමාජය ඇසුරින් වුවද මෙම සූත්‍රයේ කරුණු පැහැදිලි කරගත හැකිය. සදිසා නමස්කාරය මගින් විවරණය වන්නේ සමාජයක මූලික තැනුම් ඒකකය බඳු පුද්ගලයා  කේන්ද්‍රකරගෙන අනුක්‍රමික ව  සාමාජික සම්බන්ධතා ගොඩනැගෙන ආකාරයයි. පුද්ගලයා විවිධ අවස්ථාවල භූමිකා නිරූපණය කරති.එක් එක් භූමිකාවට අනුව පුද්ගලයා හැසිරෙන්නේ වෙනස් ආකාරයෙනි.ජීවිතයේදී විවිධ අදියර පසු කරද්දි ද පුද්ගලයා ගේ ජීවන රටාව කාලානුරූපීව වෙනස් වෙන ආකාරය  නියත ධර්මතාවක් වශයෙන් හඳුනා  ගත යුතුය.මවුකුසින් මෙලොවට බිහිවන ළදරුවා පළමුව දෙමාපියන් යටතේ ද ඉන් අනතුරුව ගුරුවරුන් යටතේද ශික්ෂණය ලබන්නේ මෙකී නියත සමාජ තත්ත්වයන්ට අනුරූපව ය. සමාජ  සම්බන්ධතා විවරණය කිරීමෙහිලා  සිඟාලෝවාද සූත්‍රයෙන් ලැබෙන පිටුබලය සුවිශේෂී එකකි . කිසියම් පුද්ගලයින් පිරිසක් අතර ගොඩනැගෙන අන්තර් සබඳතාව  නොඑසේ නම් සමාජයක පදනම අර්ථ විවරණය කෙරෙන බෞද්ධ සූත්‍රයක් ලෙස එම  සූත්‍රය හඳුනා ගත හැකි ය. විවාහයෙන් පසු ව ස්වාමියා හෝ බිරිඳ  සමගින්ද, ඉන් පරිබාහිර  සාමාජික සම්බන්ධතා පවත්වන විට යහලු මිත්‍රයන් සමඟ ද, ආර්ථිකය ගොඩනැගීමේදී සේව්‍ය සේවකයන් සමඟ ද, ආගමික කටයුතුවලදී පූජකයන් සහ ගිහියන් සමඟ සමාජ සම්බන්ධතා පැවැත්වීමට සිදු වේ.   සිඟාලෝවාද සූත්‍රයෙන්  පැහැදිලි කරන්නේ එක් සාමාජිකයෙකු ඔහු වටා සිටින අනෙක් සාමාජිකයන් සමඟ අන්තර්සබඳතා  පවත්වන ආකාරයයි. සමාජය වනාහි පුද්ගලයා කේන්ද්‍ර කරගෙන ගොඩනැගෙන ආයතනයක් යන නූතන අදහස එකී බෞද්ධ සූත්‍රයෙන් සනාථ කොට ඇත.
ඒ සමාජ ආයතනය තුළ සමාජ ජීවියා සුරක්ෂිත කිරීමට අවශ්‍ය දර්ශනයත් සදාචාරයත් බෞද්ධ දර්ශනයෙන් නිර්දේශ වී ඇත. ඒ සඳහා නිදර්ශන වශයෙන් පංචශීල ප්‍රතිපදාව පෙන්වා දිය හැක.සමාජයක පැවැත්ම තහවුරු කරන්නේ එකී සමාජය ආරක්ෂාකාරී වුවහොත් පමණි. තමා වටා ගොඩනැගෙන සමාජය තම පැවැත්ම සඳහා උපකාර වන්නේ නම් ඉන් සමාජ සුරක්ෂිත බවත්  සදාචාරවත් බවත් ගොඬනැගෙනු ඇත. සාමාජිකයන් තම අන්‍යෝන්‍ය විශ්වාසය ඇතිවන ගුණධර්ම වශයෙන් සතර අගතියෙන් තොරවීම   බුදුසමයේ ඇගයීමට ලක්වන්නේ එබැවිනි.සතර අගතිය නම් ඡන්ද,ද්වේශ,බය,මෝහ යන සතරයි. යම් දෙයක් කෙරෙහි දක්වන කැමැත්ත ඡන්දයයි. මෙම ආශාව(කැමැත්ත ) හේතුවෙන්  විවිධ සමාජ විරෝධි ක්‍රියා සිදුවීමට ඉඩ ඇත. ද්වේශය, බිය හා මෝහය ද එලෙසම සමාජ හායනයට මිනිසා පොළඹයි. කිසියම් පුද්ගලයෙකු මෙම ධර්මතා ඉක්මවන්නේ නම් ගිහියෙකු වශයෙන් ඔහුගේ සාමාජික ජීවිතය සුනුවී යන  අයුරු අවපස සඳට උපමා කර දැක්වීමෙන් පැහැදිලි කරයි.
පුද්ගලයා බාහිරින් වරදට පොලඹවන සාමාජික වශයෙන් විශ්වාසය බිඳ හෙළන  දුෂ්චරිත ලෙස පරපණ නැසීම, නොදුන් දේ ගැනීම, වැරදි අයුරින් කම්සැප සෙවීම, සත්‍ය වසන් කිරීම යන කරුණු  දක්වා ඇත. ඕනෑම සමාජයක සිටින්නෙකු තුළ  පවතින සමාජ විරෝධී ප්‍රතිචාර  මෙවැනි අකුසල් තුළින් මතු වී එයි. මෙම සතර කර්ම ක්ලේශවලින් වැළකීම සමාජයේ  රැකවරණය සලසා ගැනීමෙ මාර්ගයක් වශයෙන් පැහැදිලි කර ඇත.
ලෝකයේ ප්‍රභවය,පැවැත්ම සහ විනාශය මෙන් ම පුනර්භවය ආදී සංකීර්ණ විෂය ක්ෂේත්‍රයන්හිදී බුදුසමය යථාර්ථවාදී දර්ශන මාර්ගයක් බව අද්‍යතන බොහෝ උගත්තු පෙන්වා දී ඇත.සමාජ පැවැත්ම හා සංරක්ෂණය උදෙසා බුදු දහම පෙන්වා දෙන ප්‍රායෝගික වැඩපිළිවෙළ තුළින් ඒත්තු ගැන්වෙන්නේ එහි සමාජ විද්‍යාත්මක ප්‍රපංචයන් ද අන්තර්ගත බවයි.